เมื่อผมจะเอาหนูมาขี่ช้าง... อิอิ

[Suhanna]

วิธีใช้ตัว ModeCalc สำหรับห้องของผมครับ
รูปห้องผมตาม Dimension ข้างล่างซึ่งเป็นรูปตัว L แต่จุดนั่งฟัง และ จุดวางลำโพงจะอยู่ในห้องซึ่งดูเสมือนห้องเล็กลงขนาด 5.0 x 5.21 x 2.65 ตามรูปสีเทา 



ผมจะใช้โปรแกรม ModeCalc คำนวนเป็นตัวอย่างได้ผลอย่างข้างล่าง จะเอาเป็นตัวเลขมาเทียบเอง หรือเอาแบบดูง่ายเป็นกราฟก็ได้





ดูจากกราฟจะเห็นปัญหาที่ชัดเจนขึ้นครับ ห้องนี้น่าจะมีปัญหาที่ความถี่ช่วง 60-70 Hz, 120 Hz, 200Hz และ ช่วง 250-450 (หนักมาก) Hz ดังนั้นสำหรับห้องนี้ต้องการเบสเทรปที่ดูดความถี่ตำช่วง 250-450 Hz มากหน่อย เพื่อให้เสียงที่ฟังค่อนข้าง Flat ตามที่ Sound Engineer อยากให้เราได้ยิน ส่วนความจุของห้องได้เกือบเท่าความจุแนะนำขั้นต่ำสำหรับห้องฟังเพลงที่ดีครับ 69 ลบ.เมตร ในความเป็นจริงจะได้ประมาณ 70 เพราะมีส่วนขยายหน้าต่างด้วย

[Suhanna]

ไหนๆก็ไหนๆ แล้ว ลองเอาห้องสวยๆตามสูตรเค้าเอามาลองเข้าโปรแกรมดูนะครับ (สัดส่วนที่ดีมีแนะนำไว้ในหน้าโปรแกรมอยู่แล้ว)
สูง 2.65 กว้าง 3.98 ยาว 5.57 ผลตามรูปข้างล่าง


จะเห็นว่าที่ระดับความถี่ตั้งแต่ 30-300 Hz จะกระจายตัวดี ไม่กระจุกอยู่ที่ความถี่ใดความที่หนึ่ง ให้เสียงที่ค่อนข้างราบเรียบ แต่ก็ยังมีปัญหาเหมือนกันที่ 300-500 Hz ซึ่ง Wave จะค่อนข้างแน่น แต่ก็ยังกระจายดีกว่าห้องของผมมาก

มาถึงตรงนี้พอมองออกนะครับ ว่าสัดส่วนห้องไม่ได้มีผลต่อการฟังมากเหมือนกันที่เคยคิดกันเอาไว้ การจัดการเสียงในความถี่ที่เราไม่ต้องการจะมีผลมากกว่าเยอะครับ เดววิธีแก้ที่ผมจะเล่าให้ฟังกันต่อไป ผมจะไม่คุยเรื่องเครื่องเสียงนะครับเพราะส่วนใหญ่มี Review กันเยอะมากอยู่แล้ว แต่อยากเล่าประสพการณ์ให้ฟังว่า ผมเล่นเครื่องเสียงมาตั้งแต่ปี 2525 เริ่มจากเครื่องเสียงรถก่อน แล้วมาเล่นเครื่องบ้าน ในก๊วนฟังเพลงเดียวกับผมห้าหกคน เสียเงินกับเครื่องเสียงน้อยที่สุดคือผม (แต่ก็เกินเจ็ดหลัก) สุดท้ายมาตายที่ห้องฟัง กับแผ่นเพลงที่ชอบ ส่วนเครื่องผมว่าถ้าห้องดี แผ่นดี เลือกเครื่องเสียงฉลาดๆหน่อยเซ็ทดีๆ งบสักไม่เกิน 70-80 K ก็ฟังได้แล้วครับ (อาจโดนค่าห้องอีกสัก 5-60 K) ตอนผมทำห้องที่บ้านเก่าผมเสร็จ ผมขายชุดเดิมทิ้ง หันมาเล่น Book Shelve แอมป์ไทย พวกเพื่อนที่เล่นมาด้วยกันพอมาฟังที่บ้านผมเสร็จก็ลากผมไปช่วยทำห้องฟังที่บ้านมัน แล้วขายชุดสุด Hi-so (ตามนี้เลยครับ Hi-So คือราคาแพง ไม่โหล มีในครอบครองแล้วคนนับถือ ใช้แล้วหล่อ ส่วน Hi-end ไม่มีครับ เพราะเดวมันก็ออกตัวใหญ่ Hi ขึ้นไปอีกตามหลักการตลาดอยู่แล้ว ) แล้วมาเล่นชุด (ราคา) เล็ก กันเป็นแถว ยกเว้นพวกที่ยังไม่มีลูกแล้วเงินเหลือใช้ขนาดหนัก กับยังบ้ายี่ห้อ Hi-So อยู่เท่านั้น (ของพวกนี้เป็นความพอใจของแต่ละบุคคลนะ)

[Suhanna]

เบสเทรป หรือ กับดักเสียงเบส ที่ทำให้เราได้ยินเสียงเบสที่ลึกและชัดขึ้น ตอนผมเล่นเครื่องเสียงใหม่ๆ เริ่มรู้จักรูมทูน ผมไม่สนใจเบสเทรบเลยครับ กลับอยากได้ Diffusers มากกว่า เพราะมันสวย และดูเป็นอะไรที่ซับซ้อนน่าเล่นดี ประกอบกับเห็นห้องฟังโปรๆทั้งหลายเค้าใช้กัน บอกกันมาว่าจะทำให้เสียงร้องหวานขึ้น ฯลฯ จนมาสนใจศึกษากันจริงจัง ถึงได้รู้ว่าที่เคยเข้าใจมามันผิดโดยสิ้นเชิง กับดักเสียงเบสหรือเบสแทรบจะเป็นอุปกรณ์รูมทูนตัวแรกที่ผมจะซื้อหรือทำเอง เข้ามาไว้ในห้องฟังเป็นอุปกรณ์แรกเลยครับ เบสแทรปมันช่วยให้เราได้ยินเสียงเบสลึกและชัดขึ้นได้อย่างไร ผมยกตัวอย่างเวลาเราฟังเพลงในห้องฟังเล็กๆ เราจะไม่ได้ยินเสียงเบสที่ความถี่ต่ำมากๆได้เลย เนื่องจากความยาวของเสียงต่ำมันยาวกว่าความยาวห้องฟัง เราจะได้ยินแค่เสียงสะท้อนของความถี่ต่ำๆเหล่านั้นเท่านั้น วิธีง่ายๆตามทฤษฏี คือขยายห้องฟังให้กว้างขึ้นเพื่อให้เสียงวิ่งได้เต็มความยาวห้อง เบสแทรปมาช่วยตอนนี้ครับ ตัวเบสแทรบที่ขนาดใหญ่พอจะดูดซับเสียงความถี่ต่ำไม่ให้สะท้อนกลับเข้ามาในห้องฟัง ก็เปรียบเหมือนเราเอากำแพงห้องออกไปนั่งฟังกลางแจ้งนั่นหละครับ ถ้าเคยลองฟังลำโพงกลางแจ้งใกล้มากๆ เป็นต้นว่าสักเมตรนึง เราก็ยังคงได้ยินเสียงเบสลึกๆอยู่ดี (ลองไปยืนข้างลำโพงคอนเสิร์ทดู) แต่ในห้องขนาดจำกัดจะมีเสียงสะท้อนของเบสจากกำแพงเข้ามากวนเสียงจริงจากลำโพงทำให้เราได้ยินไม่ชัด ไม่ได้ยิน หรือได้ยินดังเกินควรกว่าที่เป็น แต่ถ้ามีเบสแทรปคอยซับเสียงสะท้อนจากผนังออกไปก็เหมือนเราฟังอยู่ในที่กลางแจ้งนั่นเอง อีกตัวอย่างนึงเรื่องเบสลึกในที่แคบก็คือเรื่องหูฟังครับ เมื่อฟังจากหูฟังเราจะได้เสียงเบสที่ชัดและลึกมากเพราะไม่มีเสียงสะท้อนจากกำแพงมารบกวนนั่นเอง ทั้งๆที่ระยะทางจากหูฟังถึงหูเรามันสั้นกว่าความยาวคลื่นเสียงเบสที่เราได้ยินตั้งเยอะ
ต่อไปผมจะมาเล่าหลักการและวิธีออกแบบเบสแทรบแบบง่ายไม่น่าเชื่อ สำหรับเก็บเฉพาะช่วงเสียงเบสที่เราต้องการนะครับ รวมไปถึงวิธี Set เบสในห้องฟังด้วย (เอมันต้อง Set ด้วยเหรอเนี่ย)

[MrHelix]

  สุดยอดไปเลยครับทั่นนนนน 

[Suhanna]

วันนี้การท่าสุวรรณภูมิ เค้านัดผมไปติดไมค์ในบ้านเก่า วัดเสียงเครื่องบิน (หนที่ 4 หรือห้าผมจำไม่ได้ ต้นเหตุแห่งการสร้างบ้านใหม่หนีเครื่องบินของผม เค้าบอกอยู่ในแนว 30-40 อะไรเนี่ย แต่ผมดูจากเครื่องวัดหน้าบ้านหนแรก มัน 90 กว่า DB เลย งานนี้บ้านใหม่เสร็จ สำนักกฏหมายผมว่างเมื่อไหร่ ได้ฟ้องกันชั่วลูกชั่วหลานแน่ๆ ซื้อไปตามราคาประเมินก็หมดเรื่อง จ้างที่ปรึกษามาวัดหลายรอบเหลือเกิน ผมว่าค่าจ้างเกือบจะได้ค่าชดเชยแล้วมั้ง อย่างว่าไม่จ้างที่ปรึกษา ไม่ได้ค่าหัวคิวเนาะ) 

ถือโอกาสไปขนโต๊ะหมู่บูชาเครื่องเสียง (ยังเหลือกระบะทราย ลำโพงเซ็นเตอร์ กับ Diffusor ชุดใหญ่ ไปคนเดียวขนไม่ไหวครับ) กับ Trap เก่าบางส่วน มาลองทดสอบทฤษฏี ก่อนสั่งทำตัวใหม่ (จะได้กะขนาด กับตำแหน่งถูก) วันจันทร์คงได้คุยกับผู้รับเหมาทำฝ้า แต่งฝ้าใหม่ กับ กรุ Acustic Board แก้ Standing Wave

[Suhanna]

ตกลงใจว่าจะปรับปรุงห้องดูทีวีใหม่เองครับ หลังจากลองฟังสักพักแล้วเบสมันบวมขนาดเขย่าฝ้าห้องได้ยินเสียงลวดยึดฝ้าดังวิ้งๆเลย คราวนี้กะทำคนเดียวล้วนๆ (ยกเว้นจ้างช่างมาย้ายตู้ติดผนังออกไปด้านหลังคนฟัง) งบถูกที่สุดแล้วต้องดูดี และเสียงดีด้วยอะ (จะได้ไม๊เนี่ย)

เริ่มแรกย้ายตู้เก็บหนังกับ CD กับแผ่นปิดปลอมไปไว้ด้านหลังที่ฟังก่อน (งานนี้ทิ้งรูที่ผนังเดิมไว้ให้เป็นการบ้านเกือบสี่สิบรู แผ่นปิดปลอมทำหน้าที่เป็น Diffuser ขนาดใหญ่ด้วย) เว้นช่องสองข้างไว้วางลำโพง Surround (สุดท้ายก็ต้องใช้ขาตั้งสั่งทำพิเศษจาก SP-HIFI สูง 29 นิ้ว ไว้วาง Mission Series 7 กับ ฐานรองพร้อม Spike ปรับระดับได้สำหรับ Infinity คู่หน้า ออกแบบสั่งทำอีกแล้วร้านเดียวกันครับ อาทิตย์หน้าคงได้) เสร็จแล้วก็ ไปเอาจานรอง Spike จาก Hifi-Mod มา 20 ตัวอีกพันกว่าบาท อิอิ. 

[Suhanna]

ร่องรอยที่เหลือจากการย้ายผนังปิดปลอม งานอีกเยอะเหมือนกันครับ แต่ตั้งใจว่า จะทำเบสเทรบแบบแขวนปิดรูเดิมได้เกือบหมด ที่เหลือใช้โฟมยางตัดปะเอา เก็บเสียงสะท้อนได้พอควรเหมือนไม้จริงครับ เสียงยัง Live อยู่พอควร เลือกใช้สีขาวให้ห้องสว่างหน่อย (คำสั่งแฟนผม ห้องบ้านเก่าไม้ทั้งห้องพอเลื่อน Diffuser ปิดหน้าต่างมึดเหมือนตอนกลางคืนเลยครับ แฟนไม่มาดูด้วยเลยบอกมืดไป ไม่ชอบ โดนทำอีกห้องข้างล่างโลด)



อ้อต้องเก็บพวกสายลำโพง สาย LAN สายโทรศัพท์กับสายไฟด้วย จากจุดเต้าเสียบเดิมที่ออกแบบไว้เดิม คราวนี้คงร้อยในท่อเดินลอยบนบัวพื้นเอา ไม่อยากกรีดกำแพงอีกแล้วครับ เพราะอาจจะเปลี่ยนที่อีกก็ได้

[Suhanna]

เสร็จแล้วมา Set จุดวางลำโพงหน้าสำหรับฟังเพลงเพื่อกำหนดตำแหน่งวางเทรปต่างๆ ย้ายหลายหนมากครับ เสียงได้ ระยะวาง Trap ไม่ได้ ได้ทั้งคู่แต่ไม่สวย ย้ายจนได้ที่วางลำโพงแน่นอน ให้เสียงคนร้องอยู่ตรงกลาง แถวๆ DVD ที่ปะไว้หนะครับ Set ให้เสียงเตี้ยลงมาหน่อยเผื่อชั้นวางลำโพงที่จะสูงขึ้นมาอีก 1 ซม. (ยังไม่ค่อยพอใจเรื่องชั้นวางเท่าไหร่ ซ้ายมันสูงไป ส่วนขวาจะเอา Pre ออกเก็บวาง AVR แทน)

[Suhanna]

เสร็จก็หาที่วาง Sub ให้เหมาะต้องฟังเอาอีกแล้ว ตำแหน่งที่ดีที่สุดคือที่มุมห้องครับ อีกทีก็ประมาณ 1/3 ของกำแพง ทั้งด้านข้าง หรือ ด้านหลังลำโพงก็ได้ ห้องนี้วาง 1/3 โซฟาบัง เสียงไม่ค่อยดี เลยต้องตั้งมุมห้องเลยย้ายคอมไปวางไว้ข้าง Sub ด้วยกันเลย พอได้ตำแหน่งแน่นอนแล้ว ก็ต้องซื้อหรือทำพวกสายต่างๆ พวก HDMI 5 เมตรสองเส้น สายLan อ้อ ของผมมี Optical ด้วยอีกชุด ยาว 5 เมตร สายลำโพง Surround หลังอีก 34 เมตร เดินสายไฟเต้าเสียบใหม่ เสียสตางค์อีกพอสมควร



ดูจากมุมห้องอีกด้าน จะเห็น Sub กับคอมอยู่ด้วยกัน ห้องเสร็จคอมตัวนี้คงเปลี่ยนไปเป็น Mozart TX ซื้อมาจะสองปีแล้วยังไม่ได้ใช้เลยอะครับ  

[Suhanna]

ตัวดูดซับเสียง (Trap) ตัวแรกที่ผมจะทำ คือ Triangle Trap ติดมุมเพดานห้องครับ ในบรรดา Trap ความถี่กว้าง (คือสามารถดูดซับได้หลายความถี่ช่วงคลื่น) ตัว Triangle หรือสามเหลี่ยมจะเป็นตัวที่มีประสิทธิภาพการดูดซับต่อพื้นที่หน้าตัดสูงสุดครับ มากกว่า Trap แขวนผนังกว่าสองเท่า อาจเป็นเพราะตำแหน่งที่ติดตั้งตรงรอยต่อระหว่างกำแพงสามด้าน ผนังสองกับฝ้าเพดาน เป็นจุดที่เกิด Standing Wave สูงสุด และ เป็นด้วยระยะห่างจากผนังทั้งสามด้านจะไม่เท่ากันเลย มีผลให้ Triangle Trap สามารถดูดซับความถี่ได้ค่อนข้างกว้าง และ ยังซับความถี่ต่ำค่อนข้างมากได้ดีอีกด้วย หลักการดูดซับง่ายๆ ก็คือเอาวัสดุซับเสียงไปปะไว้ที่มุมห้องเท่านั้นเองหละครับ แต่ประสิทธิภาพของ Trap แบบนี้จะดีมากน้อยแค่ไหนขึ้นกับตัวแปรสามตัวคือ
1.   คุณลักษณะของตัวที่ใช้ดูดซับเสียง (ขึ้นกับวัสดุ กับความหนา ตัวซับเสียงที่เราเลือก)
2.   ตำแหน่งที่ติดตั้ง (ในที่นี้ ตำแหน่งดีที่สุดแล้ว คือมุมกำแพงสามด้านของห้อง)
3.   ความห่างของวัสดุซับเสียงกับกำแพง (ระยะที่ดีที่สุดคือประมาณ 1 ฟุตขี้นไป)
ผมเลือกใช้ Rockwool ของ CRC ความหนา 5 ซม. Density 100 กก./ลูกบาศเมตรครับ ถามว่าทำไมไม่ใช้ใยแก้ว หรือตัวอื่นที่มีขายทั่วไป ลองดูตัวอย่างสัมประสิทธิการดูดซับเสียง แต่ละวัสดุกันดู


Material   125 Hz   250 Hz   500 Hz   1000 Hz   2000 Hz   4000 Hz   NRC
Owens-Corning 703   0.17   0.86   1.14   1.07   1.02   0.98   1.00
Owens-Corning 705-FRK   0.60   0.50   0.63   0.82   0.45   0.34   0.60
Typical sculpted acoustic foam   0.11   0.30   0.91   1.05   0.99   1.00   0.80

ตารางข้างบนยืมมาจากของคุณ Winner ครับ จะเห็นว่า ใยแก้ว 703 ตัวบนจะดูดซับความถี่ระดับที่ ประมาณ 400 Hz ขึ้นไปได้ดีมาก ส่วน 705 FRK (มีฟรอยด์ 1 ด้าน) จะเก็บเสียงต่ำระดับ 125 ได้ดีกว่า แต่ที่ 1000 Hz ขึ้นไปจะเก็บเสียงสูงไม่ค่อยได้เนื่องจากมีฟรอยด์ซึ่งสะท้อนเสียงแหลมออกมา ส่วนฟองน้ำโฟมขึ้นรูปที่มีขายสำหรับห้องฟังเพลง จะเก็บเสียงต่ำกว่า 500 Hz แทบไม่ได้เลย แต่จะเก็บเสียงสูงได้ดี แต่จะดูดเสียงแถว 1000 Hz (ช่วงเสียงร้องคน) ได้ดีพิเศษ (ติดมากๆ เสียงแห้งแน่นอน แถมเบสบวมอีกต่างหาก) ส่วน NRC เป็นค่าเฉลี่ยการดูดซับเสียงระหว่าง 180-2800 Hz ครับ

[Suhanna]

ความหนาแน่นของแผ่น (ขนาดเท่ากันหนักมากหนักน้อย)ก็มีส่วนมากครับ ไม่ใช่หนักแล้วหนาจะดีเสมอไปนะครับ ผมเอาสเปคของ Rockwool ที่ผมสนใจมาให้ดูกันสามรุ่น เรียงตามความหนัก 80/100/150 กก อย่างละสองความหนา คือ 25 กับ 50 มม.กันดูเลย

80 Kg/ Cubic M


100 Kg/ Cubic M


150 Kg/ Cubic M

[Suhanna]

เห็นชัดๆครับ ว่า ห้องผมต้องใช้ 100 Kg / 50 มม. เพราะซับเบส 125 Hz ได้ดีที่สุด แถมซับ แถว 250-500 (ซึ่งห้องผมมีปัญหามากๆอยู่) ได้ดีกว่ารุ่นอื่นๆ ในขณะเดียวกันที่เกิน 1000 Hz ขึ้นไปซับเสียงได้เรียกว่า Flat เลยครับ น่าใช้มากๆ ดูดี 150 Kg ยังซับสู้ 100 ไม่ได้เสียด้วย ส่วนใยแก้ว 705 FRK น่าเอามาใช้เสริมในแง่เก็บเสียงเฉพาะความถี่ต่ำมากครับ เมืองไทยไม่มีขาย แต่ปูนซีเมนต์ไทยซื้อเทคโนโลยี่ของ Down - corning มาใช้ ผมลองเทียบดูแล้ว ได้เป็นรุ่น FB-4850 ฟรอยด์หนึ่งด้าน ส่วนอคูสติกบอร์ดสำเร็จรูปปูนซีเมนต์ไทยลองดูสเปคแล้ว สวยดีแพงด้วย แต่ประสิทธิภาพยังสู้ทำเองไม่ได้ครับ

ดึกแล้วครับ เอารูปของมาให้ดู เพิ่งได้รับวันนี้บ่ายๆเอง สั่งจาก Top Insulation แพ๊คละ 6 แผ่น ขนาด 60x120 ซม. ตกแผ่นละสองร้อยนิดๆ แพงกว่าใยแก้วนิดหน่อย เวลาสั่งเลือกร้านดีๆนะครับ บางที่ผมเช็คไปเจอไปแผ่นละ 700 กว่าบาท แถมต้องไปรับเองอีก โหดจริงๆ พรุ่งนี้จะเอาวิธีทำง่ายๆ ถูกๆ มาให้ดู

[numz]

 

[Suhanna]

วิธีทำ Triangle ง่ายๆ ราคาเฉลี่ยชิ้นละประมาณ 200 บาท
อุปกรณ์การทำ
1.   กระดาษแข็งหนามากหน่อย ร้านเครื่องเขียนแผ่นละ 35 บาท
2.   กาวลาเท็กซ์ TOA กระปุกใหญ่ 35บาท
3.   ผ้าด้ายดิบเกรดดีเมตรละ 25 บาท 1 เมตร
4.   ผ้าหุ้ม Triangle เลือกเอาตามชอบ เอาปากเป่าให้ลมผ่านได้ 1 เมตร ทำได้สองตัวใหญ่
5.   ตัวยิงลวดเย็บ ลวดเย็บ 6 มม. (ถ้าต้องซื้อใหม่ ยี่ห้อ Rapid ตัวใหญ่สุดเลยครับ ยิงไม้ได้ด้วย)
6.   Cutter คมๆ ใบสำรองเยอะหน่อย ที่รองตัด ฟุตเหล็ก ด้าย เข็ม
7.   Rockwool หนา 5 ซม. Density ตามต้องการ 1 แผ่นประมาณ 200 บาท ทำได้ 3 ตัวใหญ่ครับ
8.   ยางยึดขอบกางเกง ซื้อที่ร้านขายผ้า 2 เมตร เมตรละ 7-8 บาท
9.   ขอยึดสายโทรศัพท์ ซื้อโฮมโปรแบบใช้กาวสองหน้า 6 ตัว 30 บาท
10.   เทปสองหน้า 3M VHB ใช้ยึดแทนกาวสองหน้าที่ติดมากับขอยึด (ใช้นิดเดียวสักสองนิ้วมั้ง)
หาอุปกรณ์ครบก็ก็ตัดกระดาษแข็งทำกรอบยึด Rockwool ก่อน ทำเป็นรูปสามเหลี่ยมด้านเท่า ขนาดตามชอบ แต่อย่างน้อยควรใหญ่กว่า ด้านละ 42 ซม. เพราะปะกำแพงแล้วจะได้ด้านลึก 30 ซม. พอดี เจาะเว้นขอบไว้ยิงลวดเย็บสัก 2 ซม. ตามรูป

[Suhanna]

เสร็จทากาวที่กรอบ คลี่ผ้าให้ตึง เอากรอบวางบนผ้า แล้วจัดให้ตึงดี รอกาวแห้ง เอา Cutter ตัดเศษผ้าทิ้ง ได้ตามรูปต่อไปเลยครับ